H ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚOΣ ΔΗΜΟΣ

Γιατί πρέπει, σε τι θα οφελήσει και πως μπορεί να γίνει η Θεσσαλονίκη ένας Δήμος

Με διακυμάνσεις ανοίγει και κλείνει την τελευταία δεκαετία η συζήτηση για την αλλαγή του μοντέλου διοίκησης των πολεοδομικών συγκροτημάτων των μεγάλων πόλεων της χώρας. Η καινοτομία στην διοίκηση τους, ενώ έχει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις, δεν μπορεί να μετουσιωθεί σε ένα νέο πολιτικο-κοινωνικό θεσμικό δεδομένο. Η συζήτηση δεν υποστηρίζεται με επιστημονικά επιχειρήματα για ένα θεσμικό εγχείρημα – ΤΟΜΗ. Οι στόχοι της θεαματικής βελτίωσης του επιπέδου ζωής των πολιτών και της δημοκρατικής διαφανούς διακυβέρνησης των περιοχών των μεγάλων πόλεων αποτελούν, όπως και πολλά άλλα, “ωραία λόγια” χωρίς περιεχόμενο και συνέπεια πράξεων.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση σε διαρκή κρίση.
Η κρίση των θεσμών της Νομαρχιακής και Δημοτικής Αυτοδιοίκησης στα πολεοδομικά συγκροτήματα (κυρίως) των μεγάλων πόλεων, δεν συνίσταται μόνο στην απουσία δημοκρατικού προγράμματος οργάνωσης, διοίκησης και ανάπτυξης τους, σύμφωνα με τις σύγχρονες αντιλήψεις “αστικής διακυβέρνησης” πολυπληθών περιοχών. Η κρίση διευρύνθηκε μετά τον σφιχτό εναγκαλισμό των κεντρικών Δήμων από κομματικούς παράγοντες με στόχο την πάση θυσία άνοδο στην εξουσία ή από φιλόδοξους “ηγέτες” της. Η συσσώρευση προβλημάτων, η έλλειψη συνολικού σχεδιασμού, η απουσία αποτελεσματικών μηχανισμών λήψης αποφάσεων, η εμπλοκή της κεντρικής διοίκησης με σκοπό τον έλεγχο των εξελίξεων, ο αλληλοεπηρεασμός τεχνικών λύσεων & οικονομικής επιβάρυνσης, η μετατόπιση ευθυνών, είναι μόνο μερικά από τα βασικά στοιχεία της κρίσης.
Μια άλλη αντίληψη, όμως, για τις μεγάλες πόλεις υποδεικνύει ότι αυτές πρέπει να εξετάζονται σαν μία αναπτυσσόμενη, ενιαία, κοινωνική, διοικητική, αστική οντότητα με πολυπαραμετρικά χαρακτηριστικά και όχι σαν ένα άθροισμα περιχαρακωμένων δήμων στα “κλειστά όρια” κάποιων συνοικιών. Πολύ μεγαλύτερες πόλεις, στην Ε.Ε.και στον κόσμο, έχουν ήδη βρει ευέλικτα μοντέλα σύγχρονης διοίκησης. Εμείς;

Οι τομείς και οι μηχανισμοί αναπαραγωγής της καθυστέρησης.
Μπορούμε να εντοπίσουμε τους μηχανισμούς αγκύλωσης της προόδου, όπως επίσης και βασικούς τομείς συγκέντρωσης, πιέσεων και προβλημάτων. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά :
- Η αστική εξάπλωση και η διάχυση της ανάπτυξης : οι συνέπειες τους επιδρούν καθοριστικά στις υποδομές, στην ενέργεια, στην επιβάρυνση του περιβάλλοντος.
- Η απαίτηση γρήγορης πρόσβασης στους διεθνείς μεταφορικούς κόμβους (αεροδρόμια, λιμάνια, σταθμοί, υπερεθνικά δίκτυα κλπ).
- Τα πάσης φύσης δίκτυα επικοινωνιών (μεταφορές, συγκοινωνίες, επικοινωνίες) και όλα τα δίκτυα εξυπηρέτησης (ενέργεια, ύδρευση, αποχέτευση, κλπ) αλληλοεπηρεάζουν ευρύτερες γεωγραφικές ζώνες και απαιτούν κοινή συνεργασία φορέων και κατοίκων.
- Η χωροθέτηση και η λειτουργία εκπαιδευτικών και πολιτισμικών ιδρυμάτων διάφορων βαθμίδων, που δεν αφορούν μόνο τις τοπικές κοινωνίες-οικονομίες Δήμων και οικισμών.
- Η απουσία αποφάσεων και πρακτικών ενίσχυσης της άμεσης δημοκρατίας και περιορισμού της γραφειοκρατίας.
- Η μονομερής τοπική φορολογία και η μη απόδοση της σε έργα ανάπτυξης και βελτίωσης του επιπέδου ζωής, όπως διακηρύχθηκε.
- Οι δυσκολίες και οι αντιπαραθέσεις στην συνεργασία ισόβαθμων ή ομοειδών κέντρων εξουσίας.
Τα παραπάνω είναι από τα βασικότερα σημεία όπου συνθλίβεται η δημοκρατία και η πρόοδος των πολιτών, υποσκάπτοντας το μέλλον της κοινωνίας.
Περιεχόμενο της νέας μητροπολιτικής διακυβέρνησης.
Το πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης απαρτίζει τον νέο, μεγάλο και ενιαίο μητροπολιτικό ΔΗΜΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
Τα απώτατα οικιστικά και λειτουργικά όρια του είναι αυτά που ορίζονται από την πρόσβαση και τις τάσεις εξυπηρέτησης – ένταξης των κατοίκων τους.
Ο νέος θεσμός που θα δημιουργηθεί θα οδηγήσει στην αποτελεσματική συγκέντρωση ανθρώπινου επιστημονικού και εργατοτεχνικού στελεχιακού δυναμικού, στη στελέχωση εύρωστων διοικητικών μηχανισμών και οργανισμών, στην αξιοποίηση κτιριακών και διοικητικών χώρων, στην ισχυροποίηση των υπηρεσιών εκτέλεσης έργων και υπηρεσιών προς τον πολίτη, σε οικονομίες κλίμακας.
Παράλληλα θα ελαττώσει τα επίπεδα των δικαιοδοσιών και θα απλουστεύσει διοικητικά σχήματα και υπηρεσίες. Θα απαλείψει τις σημερινές ασάφειες ή αλληλοσυγκρουόμενες αρμοδιότητες μεταξύ των διάφορων δήμων και θα περιορίσει θεαματικά τις δαπάνες και τις σπατάλες. Θα παίρνει γρήγορες αποφάσεις τις οποίες θα υλοποιεί άμεσα, σ’ αντίθεση με τη σημερινή αναβλητική πραγματικότητα και τις συνεχείς διχογνωμίες και αντιπαλότητες. Θα κατοχυρώσει την ίση μεταχείριση μεταξύ των διαμερισμάτων και θα εφαρμόζει ίσα μέτρα προς όλους τους πολίτες για όλες τις συνοικίες.
Η επιτυχία της νέας αλλαγής εξαρτάται από το εάν αυτή θα μετατοπίσει καθοριστικά το κέντρο βάρους των αποφάσεων όχι προς τα ΠΑΝΩ αλλά ΧΑΜΗΛΟΤΕΡΑ. Η συμμετοχική δημοκρατία πρέπει να εκφράζεται έμπρακτα στην αντίληψη για μια αποκεντρωμένη αλλά και αποτελεσματική μητροπολιτική διακυβέρνηση.
4. Η δημοκρατική νομιμοποίηση
Κυρίαρχο θέμα για το νέο θεσμό αποτελεί η άμεση αιρετή εκλογή του από το εκλογικό σώμα, το οποίο θα κληθεί να υπηρετήσει. Ο νέος μεγάλος Δήμος Θεσσαλονίκης, απαρτίζεται από τα μεγάλα και χωροταξικά ενιαία , Δημοτικά Διαμερίσματα. Τα όρια των νέων ισχυρών Δημοτικών Διαμερισμάτων δεν μπορεί να είναι τα όρια των επί μέρους προυφιστάμενων Δήμων, αλλά ευρύτερης έκτασης, ώστε να δημιουργείται ένα σοβαρό χωρικό μέγεθος για την εφαρμογή δράσεων και άσκησης ουσιαστικής πολιτικής. Ο νέος Δήμος και τα Δημοτικά του Διαμερίσματα διοικούνται από αιρετούς άρχοντες και ισχυρά αιρετά Συμβούλια. Ως Διοικούσα Παράταξη αναδεικνύεται εκείνη που συγκεντρώνει το 50%+1 της εκλογικής δύναμης με την κατάργηση του υφιστάμενου νόμου εκλογής (όριο 42%) και αναλογικότερο σύστημα αντιπροσώπευσης. Αναγκαίες είναι και οι προτεινόμενες τομές που αναφέρονται στην καθιέρωση συμμετοχικών διαδικασιών και σε εφαρμογή μέτρων διαφάνειας, κοινωνικής διαβούλευσης και κρίσης, με εναλλαγή στις θέσεις διευθύνσεων και οργανισμών. Όλοι θα ασκούν τα καθήκοντά τους σε δύο θητείες. Μεταξύ άλλων, ο νέος θεσμός θα κληθεί κυρίως να ικανοποιήσει δύο βασικές αδυναμίες που έχει σήμερα η αυτοδιοίκηση: την ενεργητική ισότιμη παρουσία των πολιτών όλων των συνοικιών στους μηχανισμούς λήψης αποφάσεων και την έγκριση των προγραμματικών σχεδίων ανάπτυξης των περιοχών από το εκλογικό σώμα..
Οι μητροπολιτικές λειτουργίες του νέου “σχήματος”
Η μητροπολιτική διοίκηση αναμφισβήτητα θα πρέπει να λάβει την μορφή ενός ευέλικτου, διακυβερνητικού, συνεργατικού σχήματος που μετατοπίζει το κέντρο λήψης των αποφάσεων από τους μηχανισμούς προς την κοινωνία.
Έξι βασικοί τομείς χρειάζονται άμεσες πολιτικές και αποτελέσματα :
Α. Οικονομική, Αστική & Βιομηχανική Ανάπτυξη
Β. Χωρικός Σχεδιασμός
Γ. Κοινωνική Πολιτική – Υπηρεσίες Υγείας & Εκπαίδευσης
Δ. Περιβάλλον
Ε. Μεταφορές - Επικοινωνία
Ε. Πολιτική Προστασίας & Ασφάλειας.
Η διακυβέρνηση σ΄ αυτούς τους τομείς της μητροπολιτικής περιοχής ουσιαστικά θα αντιμετωπίσει ενιαία και ολοκληρωμένα μια χωρο-λειτουργική ενότητα στην οποία συ-λειτουργούν και πολλές φορές επικαλύπτονται διάφορα επίπεδα διοίκησης και αυτοδιοίκησης, δημιουργώντας συχνά προβλήματα αναποτελεσματικής, αποσπασματικής και πολλές φορές αντιφατικής ή/και μεροληπτικής αντιμετώπισης των κρίσιμων ζητημάτων ανάπτυξης της. Θα συνδράμει στην προώθηση των κρίσιμων στόχων της αστικής ανάπτυξης και της ευημερίας των πολιτών. Οργανισμοί που διευκολύνουν το έργο του, υπάγονται με απόφαση της κεντρικής κυβέρνησης κατευθείαν στην μητροπολιτική διοίκηση (π.χ. Ρυθμιστικό, Συγκοινωνίες, ΧΥΤΑ, χωροταξία, αθλητικά γεγονότα, διεθνείς εκθέσεις κλπ). Τελευταία πληθαίνουν οι προτάσεις συγκρότησης οργανισμών διαχείρισης των προβλημάτων του πολεοδομικού συγκροτήματος. Για κάθε μεγάλο πρόβλημα προτείνεται και ένας οργανισμός. Για τον Θερμαϊκό, για το κυκλοφοριακό, για την διαχείριση σκουπιδιών, για τον προαστιακό. Τίποτα όμως δεν αποφασίζεται αφού συνεχώς εμφανίζονται εμπόδια για την συγκρότησή τους. Μόνο ο νέος Δήμος μπορεί να ιδρύσει, να στεγάσει και να λειτουργήσει αποτελεσματικά τέτοια σχήματα διαχείρισης. Το αντικείμενο είναι δικό του και η δικαιοδοσία να τα επιλύσει του ανήκει.
6. Η αιρετή περιφερειακή διοίκηση
Το συνολικό εγχείρημα ολοκληρώνεται με τη νέα διοικητική αναδιοργάνωση της χώρας που συνηθίζεται να αποκαλείται “Καποδίστριας ΙΙ”. Στα πλαίσια των νέων περιφερειών (δεν μπορεί να υπερβαίνουν τις 8) θα καθορισθούν και τα Νομαρχιακά Διαμερίσματα. Η αιρετή διοίκηση της Περιφέρειας διακρίνεται στον Περιφερειάρχη, το Περιφερειακό Συμβούλιο και τα Νομαρχιακά Συμβούλια. Η Περιφερειακή διοίκηση και η οργάνωση της από τη μία και η Δημοτική διοίκηση και η οργάνωσή της από την άλλη, αποτελούν ανεξάρτητες δομές, με προσδιορισμένες σχέσεις μεταξύ τους που θα προσδιορίζονται από ένα αναθεωρημένο σύνταγμα.

Η ενίσχυση της αποκεντρωμένης συμμετοχικής δημοκρατίας θα προέλθει από ένα ανοιχτό σύστημα διοίκησης που θα εφαρμοστεί από μιά πλειοψηφία με άλλη αντίληψη για την αυτοδιοίκηση. Τίποτα δεν μπορεί να οριστεί, σ’ αυτό το πλαίσιο, εξ αρχής.
Είναι ή στιγμή, όπου τα πρόσωπα και οι πολιτικές τους, καλούνται να αναλάβουν τις ιστορικές ευθύνες και να ανταποκριθούν στην λαϊκή εντολή. Κάθε καινοτόμος θεσμός απαιτεί εξάλλου και τη «φωτεινή του ηγεσία».
Όλα κρίνονται από αυτή τη φάση και μετά…